تجارت با کشور افغانستان

افغانستان با نام رسمی جمهوری اسلامی افغانستان کشوری محصور در خشکی در آسیای مرکزی است. این کشور حدفاصل آسیای میانه، آسیای غربی و خاورمیانه و پایتخت آن کابل است. همسایگان افغانستان، پاکستان در جنوب و شرق، ایران در غرب، تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان در شمال و چین در شمال شرقی هستند.

افغانستان ۶۵۲٬۸۶۴ کیلومتر مربع مساحت چهل‌و یکمین کشور دنیا از نظر وسعت می‌باشد و جمعیت آن در سال ۲۰۱۵ بیش از ۳۲ میلیون نفر بوده که آنرا در رتبه چهل‌ودوم پرجمعیت‌ترین کشورهای دنیا قرار می‌دهد. فارسی دری و پشتو زبان‌های رسمی این کشور و اسلام دین رسمی آن است. حدود چهار دهه جنگ، افغانستان را به یکی از کشورهای خطرناک و فقیر دنیا تبدیل کرده‌است. تولید ناخالص ملی سرانه این کشور در سال ۲۰۱۶ بر اساس ارزش اسمی دلار معادل ۶۰۰ دلار آمریکا است و بر اساس برابری قدرت خرید به ۱۹۹۴ دلار می‌رسد. این کشور در سال ۲۰۱۱ با شاخص توسعه انسانی ۰٫۳۹۸ در رتبه ۱۷۲ دنیا قرار گرفته‌است. اقتصاد افغانستان در جهان با تولید ناخالص داخلی ۶۴٬۰۸ میلیارد دلار رتبهٔ ۱۰۸ را دارد.

جغرافیا

افغانستان کشوری محصور در خشکی و کوهستانی است که بین آسیای جنوبی و آسیای میانه قرار گرفته‌است. بلندترین نقطه کشور قله نوشاخ به بلندای ۷٬۴۸۵ متر ارتفاع از سطح دریا در شمال شرقی کشور و در مرز تاجیکستان است. افغانستان از نظر جغرافیایی به سه منطقه متمایز از یکدیگر تقسیم می‌شود؛ دشت‌های شمالی کشور که ناحیه‌ای عمدتاً زراعی است. فلات جنوب غربی که بیشتر چشم‌اندازی بیابانی و نیمه‌خشک دارد و ارتفاعات مرکزی از جمله رشته‌کوه هندوکش که این دو را از هم جدا می‌کند.

افغانستان اقلیم قاره‌ای مرطوب (تابستان گرم و زمستان سرد) دارد. زمستان‌های ارتفاعات مرکزی و شمال شرقی افغانستان بسیار سرد و خشن است. از سوی دیگر مناطق کم‌ارتفاع جنوب غربی (حوضه سیستان)، منطقه جلال‌آباد در شرق و دشت‌های ترکستان در کنار رود آمودریا در شمال، تابستان‌هایی گرم دارند و میانگین دمای آنها در تیرماه به بیش از ۳۵ درجه می‌رسد. کوهستان هندوکش در شمال شرق افغانستان منطقه‌ای بسیار زمین‌لرزه‌خیز است که گاهی به رانش زمین و ریزش بهمن نیز منجر می‌شود.

اطلاعات بازرگانی

صادرات افغانستان:

صادرات عمده افغانستان به کشورهای آمریکا هند پاکستان و فرانسه می‌باشد. مجموعاً از صادراتی که در سال ۲۰۰۸صورت گرفته‌است ۶۰۳ میلیون دلار عواید بدست آمده‌است. محصولات زراعتی و احجار قیمتی و نیمه قیمتی، پنبه، صنایع دستی، نباتات طبی، پشم، پوست، روده، ذغال سنگ و کبالت از صادرات مهم این کشور بشمار می‌رود. صادرات این کشور درسال ۲۰۰۹ مبلغ ۵۴۷ میلیون دلار بوده که در ردیفِ ۱۶۴مین کشور جهان محسوب می‌شود. درصد صادرات افغانستان به کشور پاکستان ۲۵٫۹ ٪، هند (۲۵٫۵ ٪)، ایالات متحده ۱۴٫۹٪، تاجیکستان ۹٫۶٪، آلمان ۵ ٪ (۲۰۱۰) می‌باشد.

برنامه GSP:

در سپتامبر سال ۲۰۰۷، ایالات متحده آمریکا جهت تشویق تجارت افغانستان برنامه تجارتی ۳۲٫۶ میلیارد دلاری را با افغانستان بنا نمود. در این برنامه ۵۰۰۰ قلم کالا از افغانستان می‌تواند بدون عوارض گمرکی وارد ایالات متحده آمریکا گردد.

واردات افغانستان:

واردات افغانستان در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۸٫۲۷ میلیارد دلار گردیده بود. واردات افغانستان بطور عمده منسوجات، محصولات نفتی، ماشین آلات و دیگر کالاهای سرمایه‌ای، مواد ساختمانی و مواد غذائی می‌باشد. واردات از کشورهای روسیه، آمریکا، هند، چین، ژاپن، کره جنوبی، آلمان، کنیا و پاکستان صورت می‌گیرد. واردات افغانستان ۵٫۳ میلیارد در سال (۲۰۰۸) می‌باشد که در مقایسه با کشورهای جهان، ۱۱۰مین کشور می‌باشد. واردات در سال ۲۰۰۷ مبلغ ۴٫۵ میلیارد دلار بوده‌است. درصدی واردات افغانستان بتناسب کشورها: ایالات متحده ۲۹٫۱ ٪، پاکستان (۲۳٫۳ ٪)، هند ۷٫۶ ٪، روسیه ۴٫۵ ٪، آلمان ۴٫۲ ٪ (۲۰۱۰)

طرفهای عمده تجاری:

پاکستان – احشام (گاو و گاومیش)، شیرخشک، برنج، آرد گندم، سوخت، منسوجات، کود، پلاستیک جات، مصالح ساختمانی، ماشین آلات صنعتی و تولیدی، باطری ماشین، سایر مواد غذایی، انواع نرم افزار

چین – شیر خشک، روغن نباتی، چای سیاه و سبز، شکر، سیگار، ادویه، وسایل طبی، تایر و تیوپ ، منسوجات، لوازم تحریر، ماشین آلات، ژنراتور، تلویزیون، ماشین سواری و کامیون، خدمات فنی و مهندسی

روسیه – آهن آلات، چوب و الوار، ماشین آلات، صابون، شکر، سوخت، ماشین کامیون و سواری

ازبکستان – آردگندم، حبوبات، سوخت، چوب، آهن آلات 

کره – انواع لوازم الکترونیک و لوازم خانگی، منسوجات، سیگار

هند – تخم مرغ، چای سیاه و سبز،شکر، انواع ادویه، تایر و تیوپ، منسوجات، آهن آلات، وسایل برقی، لوازم یدکی ماشین.

قزاقستان – آرد گندم، شیرخشک، روغن نباتی، آهن آلات

ترکمنستان – سوخت (بنزین،نفت، گاز، و…)، روغن نباتی، آهن آلات

آلمان – ماشین سواری ،لوازم یدکی ماشین، تایر و تیوپ، صابون، موبایل، سیگار، نوشیدنیهای غیر الکلی، وسایل برقی

ترکیه – وسایل برقی، ماشین آلات، ژنراتور برق، موادغذایی، صابون، نوشیدنیهای غیر الکلی

امارات متحده عربی – ماشین سواری، تایر و تیوپ، موبایل، سیم کارت و کارت اعتباری، وسایل برقی ( تلویزیون و کامپیوتر)، ظروف شیشه ای، روغن نباتی، شکر، نوشیدنیهای غیر الکلی، سیگار

کنیا – چای 

آمریکا – گوشت مرغ، ماشین سواری، آرد گندم، روغن نباتی، ماشین آلات، سیگار

روابط تجاری ایران و افغانستان

به لحاظ اقتصادی ایران و افغانستان بسترها و فرصتهای فراوان همکاری های مشترک در جهت توسعه پایدار دو کشور دارد. از سوی افغانستان به دلیل وابستگی شدید به بنادر پاکستان و مشکلات موجود فی مابین دو کشور سعی دارد مسیرهای بدیل ترانزیتی و دسترسی به آبهای آزاد را برای خود فراهم نماید. بنادر جنوبی ایران یکی از کم هزینه ترین و مناسب ترین گزینه ها برای تاجران افغانستانی است. با توسعه زیر بناهای بنادر ایران قطعاً ایران یکی از مهم ترین مسیرهای ترانزیتی افغانستان و آسیای میانه خواهد شد.

روابط تجاری ایران و افغانستان به دلیل همسایگی ایران و افغانستان برای هر دو کشور اهمیت دارد. افغانستان یکی از بازارهای عمده برای کالاهای ایرانی است. حجم دادوستد ایران و افغانستان در سال ۹۵ نزدیک به دو و نیم میلیارد دلار برآورد شده‌است که بیشتر آن، صادرات کالاهای ایرانی به افغانستان است و اتفاقاً طرف افغانستانی هم این کالاها را به گرمی می‌پذیرد.

افغانستان یکی از کشورهایی است که ایران به دلایل مختلف نیازمند گسترش روابط بانکی با آن است. حدود سه میلیون پناهنده و مهاجر افغانستانی (حدود یک‌میلیون قانونی و دو میلیون غیرقانونی) در ایران به سر می‌برند. محدودیت‌های بانکی برای این افراد (حتی محدودیت‌های پیچیده و دست و پاگیر برای اتباع قانونی افغانستانی در ایران) هم مایه دردسر و ناخرسندی افغانستانی‌ها شده و هم به اقتصاد و نظام بانکداری ایران آسیب زده است. از یکسو، آن دومیلیون نفری که به‌گونه‌ای غیرمجاز در ایران به سر برده و بیشترشان در مشاغل دشوار مشغول به کار هستند، درآمدهایشان را نزد خودشان یا افراد معتمد به امانت می‌سپارند. همچنین آن یک‌میلیون مهاجر یا پناهنده قانونی هم در بسیاری از مواقع با موانع دست و پاگیر برای بازکردن حساب بانکی یا استفاده از آن روبرو هستند.

کالاهای فرهنگی ایرانی خصوصاً کتاب یکی از زمینه‌هایی است که به‌شدت توسط شهروندان افغانستانی دنبال شده و خواستار دارد. بیشتر کتاب‌های موجود در افغانستان، در ایران چاپ‌شده‌اند و تعدادی کمتر نیز در پاکستان. فروش فیلم و سریال‌های ایرانی (که در افغانستان پرطرفدارند)، آلبوم‌های موسیقی، نرم‌افزارهای اندرویدی و… نیز یکی از جنبه‌های این بازار است. برای نمونه، کافه بازار به‌عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده نرم‌افزارهای گوشی‌های همراه، توسط بسیاری از جوانان افغانستانی مورداستفاده قرار می‌گیرد. اما برنامه‌های فروشی کافه بازار، نمی‌تواند برای افغانستانی‌ها که امکان پرداخت آنلاین ندارند، قرار بگیرد.

در حوزه امنیتی، ایران و افغانستان تهدیدات و فرصت های مشترک فراوان را در جهت همکاریهای مشترک دارند. دلیل اصلی همکاریهای مشترک ایران با ناتو وجامعه جهانی در افغانستان در یک دهه گذشته نیز همین مسئله بوده است. اما ایران همواره نگرانی های خود را از حضور آمریکا و قدرت های غربی برای بلندمدت در افغانستان اعلام کرده است که مقامات افغانی نیز در مقابل سعی نموده است اطمینان لازم را در جهت رفع نگرانی های ایران به این کشور بدهد.

فرصتهای تجارت با افغانستان

محصولاتی نظیر «صنایع غذایی، ماشین‌آلات و مصالح ساختمانی، خدمات فنی و مهندسی و مخابراتی، حمل‌ونقل، لوازم خانگی، دکوراسیون، مبلمان و مصنوعات چوبی، مصنوعات پلاستیکی، موکت و کف‌پوش، تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی، الیاف و منسوجات، پوشاک، پوست و چرم، محصولات آرایشی و بهداشتی، تابلوفرش و صنایع دستی، فرش دستباف و ماشینی، زیورآلات و نقره و…» را از جمله ظرفیت‌های اصناف برای حضور در بازار افغانستان می‌دانند.

فرصتهای کوتاه مدت:

۱- خدمات کشاورزی، ساختمانی و مهندسی

۲- مواد و مصالح ساختمانی

۳- رایانه، ادوات نرم افزاری و سخت افزاری، تجهیزات و خدمات جانبی

۴- تجهیزات و خدمات مخابراتی

۵- ژنراتور های مولد برق

۶- خدمات آموزشی و تربیتی

۷- انواع و اقسام کالاهای مصرفی

۸- ماشین آلات سنگین شامل کامیون، تریلر، اتوبوس، گریدر، بلدوزر، دامپر، مخلوط کن و سایر دستگاه‌های مشابه

۹- تجهیزات امنیتی و حفاظتی

۱۰-لوازم و مبلمان اداری

۱۱-خدمات ترجمه شامل ترجمه همزمان، سالنها و تجهیزات لازم

فرصت های میان مدت :

۱- سیستمهای برقی الکترونیکی

۲- تجهیزات و ماشین آلات مربوط به معادن و مخازن نفت و گاز و خدمات مهندسی مربوط به اکتشاف و تولید

۳- طرحهای آبیاری و فناوری

۴- ماشین آلات و تجهیزات مربوط به صنایع غذایی و دستگاههای بسته‌بندی خشکبار و کشمش

۵- فرودگاه و تجهیزات فرودگاهی

لازم به ذکر است که (به تصدیق مشاورین غربی) دستگاهها و تجهیزات غربی که با فناوری پیشرفته ساخته می شود، به علت گرانی و نگهداری سخت و پرهزینه در افغانستان با فروش خوبی مواجه نخواهند شد. خدمات پس از فروش این تجهیزات، هزینه ای بسیار گزاف دارد (خرید قطعات یدکی، اعزام کارشناس، هزینه رفت و آمد و اقامت مترجم (به عنوان مثال یک مترجم محلی تحصیل کرده و مسلّط به زبان انگلیسی برای غربی ها ماهانه حدود ۱۰۰۰ دلار هزینه دارد) و مبلغی نیز به عنوان هزینه های پیش بینی نشده برای کشوری مانند افغانستان، سرسام آور بوده و به هیچ وجه از عهده تامین هزینه های آن برنخواهد آمد. افغانها ترجیح میدهند که بسیاری از این کالاها و خدمات را با قیمت ارزانتر (هر چند با فناوری نه چندان پیشرفته) از کشورهای ایران و پاکستان دریافت کنند. نزدیکی مسیر، اشتراکات فرهنگی-زبانی و وجود فناوری متناسب با نیاز افغانها از جمله مزیتهائی است که تجار ما می‌توانند در ارائه خدمات خود و صرفه جوئی در وقت و هزینه‌های اضافی، از آن بهره‌مند شوند.

گزارش کشوری افغانستان

از کشورهای دارای اولویت اول در بازار هدف

(سازمان توسعه تجارت ایران – تیر ۱۳۹۶)